Store Ree, Staur og Nannestad

20.3.2010 | 18:31

Á fimmtudaginn fór ég í námsferð í áfanganum „Animal Breeding Plans" og var ferðinni heitið í höfuðstöðvar norskrar nautgriparæktar að Stange, rétt sunnan við Hamar. Ferðin gekk svona klakklaust fyrir sig en norskir vegir eru ekkert alltaf uppá það besta, holóttir, sprungnir og í allskonar ásigkomulagi eftir veturinn (var semsagt ökumaður). Allsstaðar þar sem vegagerð var í gangi stóð „Nytt kjøremønster" og í grandvaraleysi mínu þýddi ég alltaf seinni hluta orðins sem skrímsli (fannst það líka passa vel við öll vegavinnutækin sem voru við hliðina á manni), trúlega vegna engisaxneskra áhrifa en ekki sem mynstur eins og raunin var þegar ég fletti upp í orðabók er heim var komið.

Fyrsti áfangastaður var Store Ree, rétt hjá Stange sunnan Hamars. En þar er sæðingastöð þeirra Norðmanna fyrir nautgripi, ekki skoðuðum við hana sem slíka heldur fengum við fyrirlestur um kynbótaskipulagið með rauðar norskar, sem að sögn heimamanna er það besta í heimi. Held að sú staðhæfing eigi alveg rétt á sér hjá þeim, því með marga eiginleika samtímis í ræktunarmarkmiðum lenda menn síður í einhverju rugli og rækta upp óæskilega galla líkt og hefur verið raunin í mörgum öðrum kynjum. Allavega hefur útflutningur aukist mikið hjá þeim og raunin sú í dag að nánast jafn mikið sæði er flutt út úr norskum nautum og notað er á heimamarkaði í Noregi.

Hér má fræðast um skipulagið í ræktuninni en það á margt sameiginlegt með íslenska skipulaginu, í fyrsta lagi eru valin naut til prófunar undan nautsmóður og reyndu nauti. Geno fær til skoðunar um 2000 kálfa árlega en kaupa um 400 á grundvelli ætternismats sem fara í gæðaprófun, þar sem vaxtarhraði og heilbrigði hefur hvað mest að segja. Þeir 130 sem koma best út úr þessu próf komast á Store Ree þar sem um 3500 sæðisskammtar eru teknir úr þeim í fyrstu fyrir afkvæmaprófun en bændur eru skyldugir til að nota ungnaut á 40% kúnna hjá sér. Meðan þeir bíða niðurstöðu afkvæmaprófunar eru þeir í góðu yfirlæti í nokkrum biðfjósum á Store Ree. Þeir bestu úr afkvæmaprófun eru síðan valdir sem toppfeður, um 10-13 stykki og fara þá aftur á Store Ree þar sem í þetta skiptið eru teknir 70.000 sæðisskammtar, um 15.000 þeirra eru fluttir strax úr landi áður en þeir fara í dreifingu meðal norskar mjólkurframleiðenda.

Að loknum fyrirlestri í Store Ree og hádegisverði var farið í Staur Teststasjon en þar fer fram gæðaprófun á nautum fyrir norska nautakjötsframleiðslu. Í Noregi eru fimm meginkjötkyn Simmental, Hereford, Charolais, Angus og Limousin, en um 30% af kjötneyslu Norðmanna er nautakjöt. Þarna eru nautin höfði í prófun m.t.t. vaxtarhraða í 150 daga, bestu nautin fara síðan á sæðingastöð þar sem teknir eru 7000 sæðisskammtar. Reyndar er haldið uppboð á nautum um miðjan apríl þar sem bændum gefst kostur á að kaupa þau beint í sínar hjarðir, gildir einnig um toppnautin, þau fara bara fyrst á sæðingastöðina áður en nýr eigandi tekur við þeim. Frekari upplýsingar um Staur eru hér. Og hér eru einhverjar myndir sem ég tók.

Áður en við yfirgáfum Staur litum við rétt inn í sauðfjársæðingastöðin sem einnig er á Staur, ekkert planlagt að koma þangað en ég verð nú að segja það að mér finnst þetta svolítið stór bygging fyrir 100 hrúta, hálfgerð höll en það á allt sýnar skýringar í ræktunarsögu Norðmanna.

Síðast en ekki síst komum við á sauðfjárbú nálægt Nannestad sem er ekki langt frá flugvellinum. Það er reyndar ekki ýkja stórt sauðfjárbú á íslenskan mælikvarða en nokkuð stórt og um meðalsauðfjárbú á þessu svæði eða um 110 kindur, allar af NKS kyni. Bæði vinna þau utan heimilis, árstíðabundna vinnu, maðurinn á flugvellinum m.a. við að afísa flugvélar fyrir flugtak og konan sem kennari. Þau eru meðlimir í hrútahring með 1000 fullorðnar ær en þessir hringir virka þannig að hrútarnir eru notaðir hjá öllum aðilum viðkomandi hrings á fengitíma og fá þannig sinn afkvæmadóm.

Frjósemin er hins vegar býsna mikil á þessum bæ, 2,49 lömb voru til nytja í fyrra og svoleiðis vilja þau hafa það, taka alla þrí- og fjórlembinga undan og ala á mjólk. Um 50 stykki árlega, ærnar með lömbum eru síðan á beit í skóginum sem er ekki langt þarna frá. Vanhöld yfir sumarið eru lá í þarna enda ekki mikið um rándýr til trafala í skóginum, var innan við 2% á síðasta ári. En vanhöld hafa verið mikið vandamál hér í Noregi og verið að aukast á undanförnum árum, m.a. vegna niðurskurðar í framlögum til veiða á rándýrum.

Fjallskil eru gerð frá miðjum ágúst fram í miðjan september og svipar þeim mjög til íslenskar þó ég haldi að regluverkið sé ekki eins formlegt hér. En hér eru semsagt ær frá öllum á sameiginlegum afrétt og ef viðkomandi bóndi finnur annarra manna fé tekur hann það heim og lætur eigandann vita sem sækir það sér að kostnaðarlaus. Eina sem þeir þurfa að passa er að vera búinn að smala skóginn fyrir miðjan september en þá byrjar veiðitímabilið.

En þetta er nú víst orðin frekar löng færsla og eflaust hægt að týna meira til en ég læt staðar numið hér að sinni.

Flokkur: Bloggar | Facebook